How to blackenize a segregated nation

“You see, we black South Africans are very forgiving. We let you sit here with us, and talk to you, and it’s no problem”. Ik zit op het trappetje van de studio van Moving Into Dance, het dansgezelschap waar ik op zaterdagochtend ‘Afrofusion’ en ‘Afrojazz’ lessen volg. Ons theekransje na de les verandert van een gesprek over waarom het eten van sla niet in de Zuid-Afrikaanse cultuur past plotseling in een discussie over ras als leraar Pule hardop verzucht dat hij het heeft opgegeven met blanke Zuid-Afrikanen. En ik vraag me ineens af of ik – ondanks mijn Nederlandse herkomst – ook onder dit label wordt geveegd. Ik geloof niet dat ik me ooit ergens zo bewust heb gevoeld van mijn huidskleur als hier in Johannesburg.

Eén dag na de verjaardag van Nelson Mandela begint de roes van verbroederend Zuid-Afrika langzaam weer op te trekken.

De hersenspoeling ten tijde van Apartheid heeft zijn sporen achtergelaten, ook nu deze politiek al jarenlang is afgeschaft en uitgebannen. Tijdens het gesprek met mijn afrodansgenoten laat ik illustraties van voortdurende stereotypes achterwegen. Maar in mijn gedachten speel ik de vele voorbeelden die ik de laatste maanden gezien heb opnieuw af.

De chique oude vrouw die met een warme glimlach zegt: “We treat our blacks very nice”. De gastvrije plattelandsvrouw in Rustenburg die ons vertelt dat de leefomstandigheden tijdens Apartheid zo slecht nog niet waren. “Toen waren de wegen, de scholen en de gezondheidsvoorzieningen fantastisch. Nu verloedert dat allemaal… en zwarte mensen hebben nog steeds geen baan of werk. Eigenlijk zijn we nu allemaal slechter af”. Een lezer van dagblad Beeld deelt haar mening: “Op papier het apartheid mooi ideale gekoester, maar in die praktyk wou dit nie werk nie”.

Ondertussen is het groepje om mij heen begonnen met het opsommen van de voor- en nadelen van de verschillende etnische groepen in Zuid-Afrika. Zulu’s zijn koppig. Tswana zijn lafaards. Er bestaan geen mooie Pedi’s. Er wordt mij geadviseerd een Zulu man uit KZN te zoeken. Die zijn ‘knap én goed voor hun vrouw’.

Emanuel vertelt over zijn Chinese vriend die niet het Parktown station binnen kan lopen zonder letterlijk te worden aangevallen door taxichauffeurs. “As if he were an animal”

Afrodansgenote Mimi uit Alexandra, die zojuist heeft geholpen mijn kontschudden te perfectioneren door te helpen duwen – heb je ooit zulk teamwork gezien, zorgt voor een sprankje hoop. Ze vertelt over haar Griekse vriendin, die ze probeert te heropvoeden. “I will just tell her; girl, what you are saying is racist. And I will explain to her how it makes me feel. I would definitely say she’s blackenized now”.

Hoe langer ik hier ben, hoe meer ik erachter kom dat blanke en zwarte mensen in Zuid-Afrika grotendeels langs elkaar heen leven. En hoe meer beide groepen langs elkaar heen leven, hoe sterker de wederzijdse stereotypen lijken te worden. Wanneer iemands racistische denkbeelden niet in twijfel worden getrokken zullen ze nooit veranderen. Confrontatie, zoals Mimi en haar Griekse vriendin, lijkt de manier om vastgeroeste denkbeelden te ontkrachten. Die weg heeft alleen één grote hindernis; hoe ‘blackenize’ je blanke Zuid-Afrikaners wanneer ze verstopt zitten achter muren, hekken en smash&grab-proof autoruiten?