De backlash van de wereldverbeteraar

Soms word je wakker, en weet je al dat je beter de dekens weer over je heen kunt trekken. De dag van het Silvertown Shine Festival, die toch min of meer het hoogtepunt van mijn werk/vakantie had moeten worden, werd onverwachts zo'n dag. Als ik wakker wordt, zie ik met mijn rechter oog voornamelijk wiebelige vormen. In de hoop dat het vanzelf weer verdwijnt - het schijnt een voorbode te zijn van migraine maar zette bij mij nog nooit om in hoofdpijn - besluit ik toch maar aan de wandel te gaan. Een klein jubelmomentje volgt als ik na mijn dagelijkse tochtje naar de Guber bron helemaal geen last meer heb van mijn ogen. Hoera! Terug thuis besef ik waarom de twee dames die ik op de terugweg tegenkwam een beetje moesten giechelen. Het ijzerhoudende water kleurt niet alleen de grond, maar ook mijn gezicht prachtig worteltjesoranje. Als ik mijn gezicht weer in een normale kleur heb geschrobd besluit ik mijn camera nog even aan de lader te leggen - aan de lader van de computer welteverstaan, wat resulteert in een totale afwezigheid van wat voor bliebjes of lampjes dan ook. Ik haal diep adem en besluit naar het festivalterrein te lopen, en daar bij een aantal aanwezige journalisten te bedelen om foto's
Wel levert de afwezigheid van een camera wat bedenkelijke blikken op van aanwezigen. “You don’t look like a journalist. You don’t have a camera”. Zou dat de reden zijn dat ik als enige geen pers kaart krijg? Gelukkig wordt de bewaker mijn gebrekkige Bosnisch zo snel zat dat hij me overal door laat lopen. Het middagprogramma lijkt vooral een in crowd feestje, en ik ben dan ook een beetje onaangenaam verrast als ik duidelijk niet bij de in crowd like te horen. Een hallo kan er - soms - vanaf, maar daarna wordt ik blijd genegeerd. Na een tijdje toont een Servische graffitti artiest belangstelling. Wat ik hier doe? Als ik hem uitleg dat ik bezig ben met een artikel over het festival, glimlacht hij meewarig. “Ah, so you are not someone who does something, You are someone who talks doing something. Ah well, I guess you need them both, doers and talkers.” Als organisator Auce even later al mijn vragen negeert en na een korte pauze reageert met “You talk English funny. You hard to understand. “ heb ik er even helemaal genoeg van. Gelukkig komt het later op de dag, als ik een hippiestel heb gevonden die hun bier uit plastic flessen met mij delen, toch nog helemaal goed met mijn festival beleving. Jelena - die eerst wat moeite heeft met het Engels maar mij later met een zaklamp begeleidt naar de beste plaats om te plassen (in de brandnetels…) - tikt aan het einde van de avond op mijn schouder. “We as a couple think you are very nice person. “ zegt ze plechtig. Murphy's law werkt maar tot een uur of acht.
Een paar dagen later besef ik me dat hier in Srebrenica een aantal mensen zijn die niet één dag, maar continu tegen de stroom inzwemmen. Als ik in het jeugdcentrum sta om gedag te zeggen - mijn bus vertrekt over een paar uur - hangt Milena, een van de medewerkers, aan de telefoon. Als ze ophangt, heeft ze moeite om haar tranen in te houden. Aan de andere kant van de lijn was iemand van een ander jeugdcentrum, met wie ze samen een nationaal beleid voor jeugdcentra probeert te ontwikkelen. Onbegonnen werk. "It not just the old politicians that keep this area from developing. They take people from their villages, and put them in big chairs without any experience - so they will do just as they do." Hoop dat ze daarom snel enige steun van lokale of nationale autoriteiten zal krijgen heeft ze daarom niet. "Shit. I just don't have the energy anymore. Fuck them. I guess I will just have to go somewhere else. Abroad, like all the other people that used to be active together with me."
Hoewel Abdullah, eigenaar van het enige hotel in Srebrenica, het niet eens is met het werk van het jeugdcentrum. "Je kunt geen werk maken van muziek en dans. Dat is geen werk, dat is 'spielerei'." kampt hij met hetzelfde probleem als Mikica. Hij is moegestreden - de backlash van de wereldverbeteraar.
Acht jaar geleden was Abdullah alom bekend als de eerste Bosniak die terugkeerde naar zijn huis in Srebrenica, waar hij een hotel/restaurant begon. "Iedereen hield mij in de gaten. Als Abdullah twee jaar in leven blijft, zeiden ze, komen wij ook terug. En ze kwamen terug." Groepen Cetniks die hem kwamen bedreigen, heeft hij met een bijl in de hand verzocht om weg te blijven. ""Toen kwamen ze niet meer." Langzaam keerden ook anderen terug. En acht jaar lang was Abdulla hét succesverhaal van Srebrenica. Met een goedlopend restaurant, een goed humeur en drie kinderen die studeerden aan de universiteit.
"Hoor je dat geluid van boven? Dat is mijn dochter Emina. Die staat boven tafellakens te wassen. Mijn andere dochter boent de wc's. Allebei hebben ze een rechtenstudie afgerond. Er is hier geen werk voor hen." Abdullah wijst naar de overkant van de straat. "Zie je die huizen? Leeg. Die ook, en die ook. De mensen die er nog wonen, zijn oud. Als je over een paar jaar nog een keer hier komt, dan is alles verlaten. Dan is iedereen dood." Abdullah is bang dat hij onder het huidige politieke bestuur het hoofd niet meer lang boven water houdt. Regelmatig komen er inspecteurs om zijn papieren door te nemen - en om een flinke som geld in beslag te nemen. "Ze hopen dat ik de sleutel omdraai en wegga. Zo dat ze erin zullen slagen om een succesvol bedrijf van een moslim weg te poetsen. Bovendien, als ik ga, zijn al mijn buren binnen een week ook verdwenen. Dat weten ze."Abdullah gaat zachter praten. "Ken je het begrip moslim terroristen? Die worden gemaakt. Zij drijven mij die kant uit. Nog even en ik wordt een moslim terrorist. Het is genoeg, het zit me tot hier" Met een dubbel gevoel neem ik even later afscheid van Srebrenica. Het positieve gevoel van vanmorgen is door deze twee gesprekken aardig weggevaagd. Hoeveel energie hebben de mensen die de vooruitgang die ik de afgelopen week heb gezien trekken nog? Achter de nieuwe gekleurde gevels van de stad gaan afbrokkelende helden schuil. Ik hoop maar dat een van de jongeren die in het park op een bankje zitten, of een van de kinderen die beneden in de stad levenslustig op rolschaatsen rondrijden, het stokje straks van ze overneemt.