Chaos op het politiebureau van Cleveland

Het is na een paar dagen in de opvang op het politiebureau van Cleveland heel gemakkelijk om heel (heel) negatief te berichten over de organisatie van de hulp aan vluchtelingen. En hoewel ik graag mijn ervaringen wil delen ben ik bang om met dit stukje alle vooroordelen die er al bestaan over Afrika en corruptie en Afrika en wanorde te voeden. Daarom wil ik beginnen met iets positiefs over dit tijdelijke opvangcentrum: Wát een kick-ass vrouw is politievrouw Cheryl Engelbrecht.
Als ik haar voor het eerst ontmoet staat ze op het punt van instorten. Ze kijkt scheel van de slaap en vertelt me dat ze vandaag vroeg naar huis gaat. Ze is hier immers al twee weken lang de hele dag in touw. Vlak voor ze de deur uitstapt ben ik nog even getuige van de vrouw achter dit wrak: Een van de vrijwilligers die stiekem een paar incontinentieverbanden wil uitdelen aan een paar oudere vrouwen buiten krijgt er van langs. Deze vrouwen proberen schijnbaar een handel op te zetten in deze verbanden. En nee, ook de dekens blijven liggen waar ze liggen. Na achten wordt er niets, en ik herhaal niets, meer uitgedeeld. In de keuken zie ik een exemplaar van dagblad “The Times” liggen. De fotopagina ligt niet toevallig open; in de rechterhoek is een foto van deze Cheryl Engelbrecht afgedrukt. In roze velours joggingpak en met haar lange haren los staat ze in het Johannesburg Central Business District. In de hand tegen haar oor heeft ze een telefoon, de andere hand hangt nonchalant langs haar been naar beneden en houdt een pistool vast.

Het zal je ook maar gebeuren. De ene dag ben je manager van een politiebureau in het oosten van Johannesburg. De volgende dag huisvest je honderden mensen. Een zekere mate van onmacht en chaos is daarbij onvermijdelijk. Toch hebben “captain” Engelbrecht, de vrijwilligers van het Rode Kruis en de zogenaamde “Red Ants” die de orde bewaren ervoor gezorgd dat er tot nu toe nog geen onlusten zijn uitgebroken onder de vluchtelingen. Petje af.

Maar kan iemand mij vertellen waarom de schoenen, die ik samen met een über-homoseksuele Christelijke jongen uit Mozambique op paar heb gesorteerd, in de tassen van Rode Kruis medewerkers verdwijnen? Eén van hen komt zelfs speciaal vragen om uit te kijken naar een bepaald paar in zijn maat. “No, don’t throw them in the box, I’m keeping these for my own kids”. In ieder geval is de vrouw van het Rode Kruis tegenover mij duidelijk over haar bedoelingen. Ook de stapel dekens op weg naar de keuken verbaast mij. Warme dekens liggen tot letterlijk bijna tegen het plafond. Hoe kan het dan dat er buiten nog mensen staan die mij vertellen dat ze het koud hebben? “They could be here for two more weeks, we cannot give them everything now”. Ik geloof dat direct wanneer het gaat om voedsel, of toiletpapier, of dus incontinentieverbanden. Maar dekens? Wie heeft er ooit gehoord van een deken die binnen twee weken opgebruikt was?

En dan valt ook captain Engelbrecht van haar voetstuk.

Op zaterdagmiddag ontmoet ik collega Anna bij de poort van het politiebureau. Zij is langs supermarkt Woolworths gereden en heeft daar vijf tassen vol groente en fruit meegekregen. Collega Wennie en ikzelf hebben ballonnen en bellenblaas ingeslagen. Maar voor we iets daarvan mogen weggeven moeten we ons eerst melden op het kantoor van het politiebureau. “Welke Woolworths was dit? Wat is dit voor arme Woolworths? Waarom geven ze zo weinig?” Eeeh…. Een beetje beteuterd vertellen we dat we zojuist in de keuken waren en dat die ons hebben verzekerd dat ze heel blij zouden zijn met extra groenten voor in de soep. Tevergeefs. Het fruit mogen we meenemen, in stukken hakken en uitdelen aan kinderen. De groenten worden in beslag genomen. “Put that vegetables right there, against the wall”. “And give me a naartjie for myself”. Ik denk aan het verhaal over het politiebureau in Jeppestown waar een krat met twintig sinaasappels werd weggegooid omdat het er te weinig waren en ik hoop dan maar dat deze politievrouw de groenten inderdad stiekem voor zichzelf houdt en mee naar huis neemt. De vluchtelingen zullen ze in ieder geval niet gaan zien, daar zijn we alle drie zeker van.

Het fruit is een groot succes, met een grote afwasteil vol loop ik tussen de tenten door op zoek naar kinderen om het aan uit te delen. Wat bijna misgaat als ik in de zaal voor moeders en babies wordt besprongen door hongerige moeders. Van alle kanten komen er handen op de afwasteil af en ik heb moeite om hem vast te houden. Grapjes dat ze er toch echt niet uit zien als tien jaar helpen niet en ik ren dan ook maar snel weer naar buiten. Gelukkig blijft er genoeg fruit over om ook een groot deel van de volwassenen te voorzien. Ondertussen probeer ik maar niet al te hard na te denken over alle verschillende mensen die met hun handen in de bak graaien. De ondergekwijlde stukjes mandarijn op de kinderopvang at ik destijds zonder nadenken op. Maar hier blijven de krantenberichten over “health hazards” door mijn hoofd spoken. Ik hoop maar dat de vitamientjes opwegen tegen een eventuele verspreiding van griep en verkoudheden.

Even later verspreiden we zelf iets over het terrein: Ballonnen en bellenblaas. Hoewel ook dit in eerste instantie een obstakel vormt (Hier hadden we niet over nagedacht: hoe verdeel je 10 potjes bellenblaas over honderden kinderen?) wordt het uiteindelijk een groot succes. (De bellenblaas distribueren we per tent, na één ruzie tussen twee vriendinnen te hebben gadegeslagen ga ik op zoek naar verantwoordelijk ogende moeders om die de verantwoordelijkheid over de bellenblaas toe te dragen)
Op weg naar buiten zie ik overal zeepbellen vliegen en kinderen met een ballon in hun handen. “Red Ant” Saki heeft er ook een paar opgeblazen en hij grijnst als ik wegloop. Gisteren vertrouwde hij mij toe dat alle mensen in het kamp bang voor hem zijn en dat hij dat heerlijk vindt. Maar van zijn bijna onverschillige houding geloof ik niet veel meer als ik hem een ballon naar een klein meisje zie gooien. En hoe kan het ook anders, als je al twee weken lang dag en nacht doorbrengt met deze mensen?

Hoewel ik echt het idee heb dat ons fruit, onze ballonnen en onze aanwezigheid een klein beetje verschil hebben gemaakt, bleef ik met een onbestemd gevoel zitten over de hulpverlening in de politiestations. “Did you also feel like you needed debriefing?” Vraagt collega Anna mij die maandag op kantoor. Ook ik heb nog niet besloten wat ik moet vinden van de ervaringen op dit politiebureau. Daarom sluit ik me voorlopig aan bij de conclusie die NIZA collega Imke trok na haar bezoek aan een soortgelijk opvangterrein: “Running a refugee camp is far from easy”.