Semantiek en media

“A word means what a word means… no matter how many times it may be repeated or used. Anything different clearly exists in the minds of the complaintants alone.”

Dit is een van de argumenten die Daily Sun editor Deon du Plessis gebruikt in zijn antwoord op de klacht die ik samen met baas William bij de persombudsman heb ingediend over de manier waarop dit tabloid dagblad over buitenlanders bericht.

Baas William vloekt zijn weg door de vraag wat het woordenboek over het woord ‘kaffer’ te zeggen heeft. Is dit niet een woord wat door herhaling in een bepaalde context verworden is tot iets groters?

Een woord is niet ‘gewoon een woord’, dat zal iedere theorie over semantiek en media beamen, en dat geldt zeker in een land als Zuid Afrika.

Een recent voorbeeld is de uitspraak van ANC youth league voorzitter Julius Malema afgelopen maandag tijdens Youth Day. “The ANC youth league is prepared to die for Zuma. We are prepared to take up arms and kill for Zuma”.

ANC voorzitter Jacob Zuma deed de uitspraak in eerste instantie af als een “reckless statement”. Ook een andere prominente ANC minister leek de ernst van de uitspraak niet helemaal in te zien. Hoewel ze aangaf dat de ANC niet achter de uitspraak stond, vond ze dat het vooral niet al te zwaar moest worden getild omdat het niet letterlijk bedoeld was.

Inderdaad, “I would die for” en “I would kill for” hebben ook een figuurlijke betekenis. Maar dat maakt de consequenties van de uitspraak niet minder. De presidentskandidaat die onder begeleiding van het strijdlied “give me my machine gun” het leiderschap van het ANC veroverde hangt (opnieuw) een rechtszaak boven het hoofd. Met een uitspraak als deze geeft Malema toestemming om die rechtsgang tegen te houden, waar nodig met geweldadige middelen. Een erg veel figuurlijker scenario kan ik er niet van maken.

Hoe kan het dat iemand die onderdeel is van het democratisch stelsel oproept om het hele rechtsysteem te omzeilen? En belangrijker: Waarom duurt het zo lang voordat iemand zijn uitspraken veroordeelt? Jacob Zuma heeft vandaag, na drie dagen wikken en wegen, zich eindelijk min of meer uitgesproken tegen Malema’s statement.

Malema was overigens niet de enige die deze week geweldadige woorden gebruikte in een toespraak.”We are not going to give up our country because of a mere x. How can a ballpoint fight with a gun?” “We are prepared to fight for our country and go to war for it.” Mugabe is niet van plan om zijn presidentschap over Zimbabwe op te geven voor een kruisje op een stembiljet. (Ik ben erg benieuwd hoe er volgende week democratische verkiezingen worden gehouden wanneer één van de deelnemers het concept ‘democratie’ van hele andere regels heeft voorzien)

Twee verschillende landen. Verschillende situaties. En verschillende personen (ik las vandaag nog een artikel van iemand die Malema een heel aantrekkelijke man noemde – vind zo’n uitspraak maar eens over Mugabe) Maar wat de twee sprekers hierboven gemeen hebben is hun taalgebruik.

Kill. Die. Weapons. War. Hoeveel figuurlijke betekenissen je ook aan woorden als deze denkt te kunnen geven, neutraal zullen ze nooit worden.